Eigen kweek

Stel, U bent zo’n jaar of veertig en inmiddels opgeklommen tot het managementteam van een middelgrote woningcorporatie. U heeft een goede staat van dienst, kent de organisatie door en door en U wordt al jaren gezien als leidinggevend talent. Toch weet U een ding zeker: U zult bij deze corporatie nooit toetreden tot de Raad van Bestuur, want de Raad van Toezicht ziet U niet staan. Die kijkt per definitie een andere kant op. Een nieuwe bestuurder komt nu eenmaal altijd van buiten!

Deze praktijk is inmiddels wet geworden. Ik ben voor tien corporaties waarvan ik weet dat zij de afgelopen jaren een nieuwe bestuurder hebben aangesteld nagegaan waar deze vandaan komt en in alle tien de gevallen acht de Raad van Toezicht het dienstdoende personeel onvoldoende gekwalificeerd of getalenteerd om de klus te klaren. Liever een vreemde snuiter van een verweg-corporatie of uit een aanpalende, soms zelfs totaal vreemde bedrijfstak dan mensen uit de eigen gelederen.

Er zijn tijden geweest – overigens al heel lang geleden - dat het andersom was. Dan probeerden de onderbazen in het gevlei van de bovenbaas te komen in de hoop hem eens op te mogen volgen. Maar sinds de verenigingen het onderspit hebben gedolven en de Raden van Bestuur aangesteld worden door Raden van Toezicht is dergelijk kroonprinsengedrag uitgebannen. Sindsdien worden nieuwe bazen steeds vaker ingevlogen.

Nu de sector het komende jaar als gevolg van de parlementaire enquête op zoek gaat naar de vraag wat er in het verleden mis is gegaan, zou mijn aanbeveling zijn om dit merkwaardige benoemingsbeleid ook eens tegen het licht te houden. Het feit dat menig bestuurder zowel qua salaris als qua verbondenheid vanaf zijn binnenkomst losgezongen was van zijn corporatie zou wel eens met dit fenomeen te maken kunnen hebben. De nieuwe buitencategorie-bestuurders werden immers als grote jongen op het schild gehesen. Van de weeromstuit moesten ze dat natuurlijk bewijzen met ambitieuze daden die deze bijzondere status ook nog eens zouden onderstrepen. De gevolgen zijn bekend, de mislukkingen galmen nog na.

Om niet opnieuw een hele generatie talent te verspillen zou het verstandig zijn als Aedes een Bestuurders Academie in het leven zou roepen, waar een elitecorps van talentvolle corporatiemedewerkers zich ideologisch, ethisch en bedrijfsmatig als bestuurder kunnen kwalificeren, inclusief het uit het hoofd leren van de bijhorende salarisschalen. Hun oorkonde geldt in sollicitatieprocedures als een zware aanbeveling, waar Raden van Toezicht niet zomaar aan voorbij kunnen gaan. Eigen kweek eerst dus - om de sector blijvend te beschermen tegen volkshuisvestelijke buitenissigheden en bestuurlijke megalomanie.

Deze column is eind juli verschenen in Aedes Magazine, nr. 7/2013.

Zeer onaangenaam verrast was ik toen ik tijdens mijn vakantie een mail ontving van Martijn van Loon, die ik verder niet ken, maar die mij erop wees dat er een twisteraccount functioneert onder mijn naam (zij het dat de r in een n is veranderd: @josvandenlans), met mijn persoonsgegevens en mijn foto waarop de meest ranzige anti-homo, anti-joden en anti-moslim statements gebezigd worden.

Het bleek erger dan ik in mijn stoutste dromen had kunnen bedenken. Schunnig, beledigend, in die mate dat zelfs een voorbeeld noemen je al het schaamrood op de kaken brengt. Bewust heb ik dan ook de afbeelding hiernaast, een printscreen van het account, zo verkleind dat hij nagenoeg onleesbaar is. Ik wil het gewoon niet herhalen.

Het erge was bovendien dat dit fake-account al bijna een jaar lang regelmatig zijn vuil aan het spuien was. De enige geruststelling was dat hij maar drie volgers had. Maar aan zijn timeline te zien slaagde hij er via hashtags toch regelmatig in de aandacht te trekken en woede en ergernis op te wekken.

Dat was dus even schrikken. Wat te doen? Het kost wat moeite om het te vinden, maar twitter zelf kent een formulier waar je zo’n geval van impersonation kunt melden. Zie www.twitter.com/rules. Dat heb ik gedaan, eigenlijk niet met het idee dat dat veel zou helpen.

Na enig googlen leerde ik dat er in Nederland een Centraal Meldpunt Identiteitsfraude bestaat, precies wat ik nodig had dus. Het telefoontje met deze overheidsdienst was echter een koude douche. Ja, nee, melden…moeilijk. Nee, ik kon me beter wenden tot de fraudehelpdesk, die zouden er wel raad mee weten, aldus de dienstdoende mevrouw die een bepaald niet snuggere indruk achterliet, en dan druk ik mij voorzichtig uit.

Want het vermoeden dat ik tegen haar uitsprak bleek volkomen juist. De fraudehelpdesk is vooral voor marktplaats-, verzekerings-, betalingsfraude, maar niet echt ingericht op iets betrekkelijk nieuws als identiteitsfraude. Via de website kan je een formulier invullen, wat totaal ongeschikt is voor dit type identiteitsfraude. In wanhoop heb ik de desk vervolgens maar een email gestuurd.

Meer steun kreeg ik van mijn twitter-volgers die ik (#dtv) had gevraagd wat ik kon doen. Velen hebben vervolgens de fake-tweets als spam aangemerkt, het account geblokkeerd en openlijk hun afschuw uitgesproken. Dat geeft de burger moed. En het bezorgde de man (daar ga ik tenminste van uit, gezien zijn taal) achter het fake-account wel enige schrik, want hij verwijderde als gevolg van alle commotie wel mijn persoonsgegevens en veranderde zijn gebruikersnaam in ‘gekkie’. Wel liet hij mijn foto staan. Met deze schuldbewuste daad, maakte hij zich in ieder geval minder grijpbaar voor eventuele gerechtelijke stappen, want het bewijs van identiteitsmisbruik was daardoor verdwenen.

Overigens niet helemaal, want mijn tipgever had toevallig een printscreen gemaakt van het fake-account (zie afbeelding boven), daarmee mij het bewijs in handen gevend van het misbruik van mijn identiteit. (Tip voor mensen die dit overkomt: maak onmiddellijk een printscreen van de pagina.)
Maar goed, met deze kniebuiging was in ieder geval een eerste stap voorwaarts gemaakt. Na drie dagen (keurig op tijd) ontving ik de volgende mail van de fraudehelpdesk.

In reactie op uw melding berichten wij als u als volgt. Allereerst willen wij u bedanken voor het doen van uw melding. U helpt ons hiermee deze vorm van fraude in kaart te brengen, hetgeen ons in staat stelt activiteiten te ontplooien op het gebied van voorlichting en preventie. Een voorbeeld hiervan zijn de waarschuwingen die wij met enige regelmaat publiceren op onze website. Daarnaast stelt u ons, door het doen van uw melding, in staat om overige melders beter te informeren.

Na bestudering van uw melding concluderen wij dat in uw geval sprake is van een strafbaar feit. Derhalve adviseren wij u aangifte te doen bij de politie. U kunt hiervoor een afspraak maken via 0900-8844, het landelijke telefoonnummer van de politie. De politie is op grond van artikel 163 lid 6 juncto artikel 161 Strafvordering verplicht uw aangifte op te nemen.

Hopende u voldoende te hebben geïnformeerd.

Met vriendelijke groet,
Fraudehelpdesk

Veel tekst en uitleg krijg je niet, maar goed. Het mailtje haalde mij definitief over de streep om aangifte te doen tegen deze faker. Ik maakte via het genoemde telefoonnummer een afspraak en de volgende dag meldde ik mij om 9 uur op het bureau Balistraat in Amsterdam-Oost. Daar werd ik ontvangen door een allervriendelijkste agent, die weliswaar twee keer bij collega’s moest navragen hoe hij deze aangifte precies moest noteren. Na ampel beraad werd besloten dat ik aangifte kwam doen van een ‘smaadschrift’, volgens mij een fenomeen uit de negentiende eeuw. Maar zo snel kon men op bureau Balistraat geen andere aangiftetitel vinden.

Of er wat mee gaat gebeuren wist de agent mij niet te vertellen, de aangifte zou in handen gegeven worden van een commissie die de verdere ‘doorgeleiding’ doet. En of die er voldoende brood in zien, dat moet worden afgewacht. Dat geeft op voorhand niet veel hoop, maar ik zie uiteraard zelf ook wel dat een kwestie als deze niet de hoogste prioriteit krijgt. Mij was het eigenlijk vooral te doen om het principiële karakter van deze zaak: ik vind dat zulk laf wangedrag niet zonder consequenties mag blijven.

Maar het aardige komt nog. Dezelfde dag ontving ik van twitter (die mij steeds opnieuw om het faxen van mijn identiteitspapieren vroeg, zodat ik het eigenlijk al had opgegeven) het verlossende mailtje:

Thank you for providing this information. We have removed the reported profile from circulation due to violation of the Twitter Rules (https://twitter.com/rules) regarding impersonation. Your faxed ID has been shredded.

Thanks,

edwardmayfair
Twitter Trust & Safety

Ik ging uiteraard meteen kijken. En warempel, het account was opgeschort, suspended. Tussen het moment van ontdekking en het feitelijk opheffen had acht dagen gezeten. Het goede is dat je je in het begin volkomen machteloos voelt, maar dan blijkt uiteindelijk als je het keurig meldt, mensen mobiliseert, geduld betracht en overtuigend bewijsmateriaal hebt dat er dan toch zoiets is als gerechtigheid.

Eind september verschijnt het, maar nu liggen de drukproeven er. Pieter Hilhorst en ik zijn er al een hele tijd mee in de weer, maar met de drukproeven in de hand wordt het pas echt een boek. Hou Twitter in de gaten of dit weblog, want nog deze week volgt de aankondiging van de verschijningsdatum en de oploop die we gaan organiseren. Het is een informatief en optimistisch gestemd boek geworden; niet alleen over de achtergrond van het sociaal doe-het-zelven, maar ook van de pogingen van een bestuurder (Pieter dus) om daar op het plûche werk van te maken.

Marktconform

Het bijzondere van economen en bedrijfskundigen is dat ze hun wetenschap presenteren op zo’n manier dat er geen speld tussen te krijgen lijkt. Lees even mee. Door kapitaalsubsidie en regelgeving worden huren in Nederland kunstmatig laag gehouden. Corporaties maken daardoor geen normaal rendement op hun vermogen, dat bovendien ook nog eens wordt vastgesteld op basis van bedrijfswaarde en niet op basis van de doorgaans veel hogere marktwaarde. Kortom: corporaties halen veel te lage rendementen op ook nog eens veel te laag gewaardeerde vermogens. Veranderen kan maar op een manier: marktconformiteit moet voor corporaties de eerste bedrijfsnorm worden.

Deze economische logica is inmiddels in ongeveer alle vergezichten over de toekomst van de corporaties de toon gaan zetten. Niet in de laatste plaats bij minister Blok, niet toevallig een bedrijfskundige. Dat deze marktconformiteit een ongekende opwaartse druk op huurprijzen van sociale woningen zal bewerkstelligen wordt afgedaan als een bijkomstigheid. Dat wordt immers gecompenseerd door de huurtoeslag, die dan weliswaar meer gaat kosten, maar omdat corporaties meer geld binnen krijgen door hogere huren kunnen ze daar best aan meebetalen. Zo worden corporaties echte bedrijven en blijven woningen betaalbaar.

Voor de geschiedenis is in deze economische logica niet echt een plek ingeruimd. Het historische feit dat er nergens ter wereld zo’n enorm arsenaal aan goed betaalbare en kwalitatief zeer goed onderhouden sociale woningen is gerealiseerd, weegt ineens niet meer mee. En waren corporaties niet juist opgericht om sociale woningbouw te realiseren omdat de markt dat niet voor elkaar kreeg? En wat is met het oog op deze prestaties eigenlijk mis met lage huren en niet-marktconforme rendementen? Was dat niet juist de bedoeling? En was het perspectief niet vanaf het begin dat het in de eerste plaats ging om de kwaliteit van leven van bewoners in plaats het rendement op woningen? Waarom zou die vlieger nu niet meer op mogen gaan?

Een paar jaar geleden schreef de Amerikaanse hoogleraar Martha Nussbaum (foto links)een indringende beschouwing over hoe de inhoud en kwaliteit van het hoger onderwijs veranderde vanaf het moment dat economische redeneringen daar de boventoon zijn gaan voeren. De economisering tastte sluipenderwijs de essentie van het onderwijs aan: de vorming van kritische en begripvolle burgers. Zelfmoord van de ziel, noemt Nussbaum het in haar boek dat in het Nederlands is vertaald onder de titel: Niet voor de winst. Waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft. Ik sluit niet uit dat een vergelijkbaar essay over een paar jaar over de verwording van de Nederlandse volkshuisvesting wordt geschreven. De titel laat zich raden: Niet voor de markt. Waarom een vitale samenleving zorg draagt voor betaalbare huisvesting van haar burgers.

Deze column is eind juni verschenen in Aedes Magazine, nr. 6/2013.

Wuifrelatie

Hoe gecompliceerder de wereld wordt, hoe meer wij geneigd zijn te denken in rechtlijnige formules. Hoe dat komt is moeilijk precies te achterhalen, maar het zal ongetwijfeld iets met de media te maken hebben. Want als een politicus in een minuut moet uitleggen hoe je de financiële crisis oplost, moet je niet vreemd opkijken als kort-door-de-bocht-formules het denken op veel meer terreinen gaan beheersen. Dan is een doodgeschopte scheidsrechter het resultaat van een algeheel tekortschietende opvoeding. Dan graaien alle bestuurders van zorginstellingen en corporaties uit de kas van de publieke middelen en zullen burgers meer gaan doen als de overheid gaat bezuinigen.
Zo’n schematische redenering komen we ook tegen in de maatschappelijke opvang. Zij luidt: het is beter dat mensen zelfstandig wonen dan dat ze in een voorziening worden opgevangen. Of omgekeerd: een opvangvoorziening sluit mensen af van het werkelijke leven. Met als conclusie: zelfredzaamheid is beter dan afhankelijkheid.
En natuurlijk is dat voor een belangrijk deel waar. Daarom is het ook goed dat de nieuwe trend in de maatschappelijke opvang ‘ambulantisering’ heet. Mensen worden daarin zo weinig mogelijk in voorzieningen opgevangen en juist zoveel mogelijk in een zelfstandige woning begeleid. Dat is niet alleen beter, maar ook goedkoper – in deze tijd een niet onbelangrijk argument. In Amerika is deze aanpak succesvol onder de naam Housing First. Daklozen krijgen daar eerst een woning, mits zij bereid zijn in die woning alle noodzakelijke hulp te accepteren. Per dag worden op die manier honderden euro’s per dakloze bespaard.
Maar toch…

Ooit bezocht ik een begeleid wonen-project met voormalig dak- en thuislozen. Er woonden tien mensen in een portiek met relatief zelfstandige eenheden. Het zag er knus, maar toch ook wat troosteloos uit. Op een gegeven moment nam de woonbegeleider me mee naar het balkon en begon hij te zwaaien naar een woning aan de overkant van de straat. Achter het raam zwaaide iemand terug.
‘Ja’, vertelde de begeleider, ‘ik onderhoud hier in de buurt zo’n tien wuifrelaties met mensen die vroeger in opvangvoorzieningen, maar nu zelfstandig wonen. Daar fiets ik langs, en dan bel ik met mijn fietsbel en zwaai ik even om te kijken of alles oké is. Bij deze man aan de overkant van de straat ga ik dus even het balkon op. Als hij een paar dagen lang niet terugzwaait, bel ik hem op of ga ik even langs. Als hij het moeilijk heeft, komt ie ook hier langs om koffie te drinken of gewoon om gezelschap te hebben. Hij is geen cliënt, maar hoort er eigenlijk wel gewoon een beetje bij. Dat geeft hem rust en dat geldt ook voor andere mensen in de buurt. Die kunnen ook altijd langs komen.’
Hij vertelde het alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. Een wuifrelatie. Maar dat is het niet. Wuifrelaties worden in de financieringssystematiek van de AWBZ niet erkend. Ook in het populaire schema zelfredzaamheid versus zorgafhankelijkheid worden weinig woorden aan wuifrelaties vuil gemaakt. Terwijl iedereen die in de opvang werkt, je kan vertellen dat tussen individuele zelfredzaamheid en institutionele afhankelijkheid een enorm gebied gaapt waarin het gaat om zoiets gewoons als aandacht, bezorgdheid, interesse en weten dat je ergens op terug kunt vallen en ergens bijhoort. Daar past dus geen schema op, daar houdt geen financieringsregel rekening mee, maar juist dat tussengebied behoort tot de corebusiness van de maatschappelijke opvang.

Deze column verscheen eerder in het Jaarbericht 2012 van de Haagse maatschappelijke opvangvoorziening de Kessler-stichting. Ook geplaatst op: www.socialevraagstukken.nl.