Mag ik de GroenLinks-wethouders die de komende maand naar het pluche dingen een advies geven? Kies die portefeuilles waar flink op bezuinigd kan worden en waar je dus fundamentele veranderingen aan kunt brengen. Want daar zijn we voor, toch?
Veel GroenLinksers leven nog met het dogma uit de oude politiek dat bezuinigen impopulair maakt. Dus gunnen zij de bezuinigingsportefeuilles in het lokale bestuur graag aan anderen. Dat is een laffe vorm van politiek bedrijven, die meer bij CDA en PvdA past dan bij GroenLinks. Geef ons die snoeiportefeuilles maar. Graag.
Want zijn wij niet van mening dat er in Nederland ontstellend veel geld verkeerd wordt uitgegeven? Dat er handenvol geld wordt verspeeld aan trage procedures, beleidsfabrieken, gesprekscyclussen, adviesbureaus, inschrijfprocedures, vergadercircuits, managementlagen, afvinkculturen en nog wat van die bureaucratische omslachtigheid.
Het mes erin. Joepie!

En hebben we dan niet door dat voor elk agendapunt van elke vergadering over zaken in het publieke domein in willekeurig welke gemeente tenminste drie (deeltijd)ambtenaren in dienst zijn die hun besluit ook nog onderling moeten afstemmen en dat meestal pas weken na die vergadering doen? Geef ons dus die portefeuille personeelsomvang maar.
En ook graag de WMO, de Dienst Werk en Inkomen en de jeugdzorg want in die institutionele kluwen van kortzichtig professioneel gemillimeter moet nodig een revolutie uitbreken. Het moet maar eens afgelopen zijn met die gespecialiseerde versnippering, waar je als meedenkende burger al een punthoofd van krijgt. Een beetje probleemgezin wordt er gek van. Breng de professionals naar de mensen in plaats van de mensen naar de professionals. Pas de organisaties, de regels, de mandaten, de financieringsstromen er op aan, beproef de eigen kracht van mensen, laat het los. Dat is geen bezuiniging, maar een ontmanteling van een vastgelopen bureaucratische verzorgingsstaat. Eindelijk!
Pieter Hilhorst noemde dit onlangs in de Volkskrant ?bezield bezuinigen?, dat drie uitgangspunten kent: ontregelen, kleinschaligheid en doe-het-zelven. Ik zou dat graag boven elk coalitieakkoord zien waar GroenLinks de handtekening onder zet.
Burgers van Nederland: onze handen jeuken!

Deze column verschijnt in het maart-nummer van het GroenLinks magazine.

Ik vind het nog steeds ??n van de mooiste boeken die ik geschreven heb: Het rode geluk. Een geschiedenis van de Algemene Woningbouwvereniging. Het is het verhaal van de opkomst en ondergang van wat ooit de grootste sociaaldemocratische woningcorporatie was?de Amsterdamse ?Algemeene?, zoals de corporatie voor de Tweede Wereldoorlog genoemd werd. Dicht op de huid van de gedreven socialisten van het eerste uur, van grote architecten (J.C. van Epen) en zeer gedisciplineerde bestuurders, die elk dubbeltje drie keer omdraaiden, vertelt Het rode geluk vertelt de geschiedenis van de idealen van de Nederlandse Volkshuisvesting, die gedurende de hele twintigste eeuw probeerde te ontsnappen aan de duisternis van de negentiende eeuwse kelderwoningen. Lucht, licht en leven, dat was het motto. Totdat die drang in de jaren zeventig, in de tijd van de stadsvernieuwing, stuk liep op de mensen waar het eigenlijk allemaal om te doen was: de bewoners. De stad, vooral de kraakbeweging, sloeg terug en sindsdien zijn de woningcorporaties nooit meer de oude geworden. De AWV hield het nog het langste vol, totdat ook zij zich moest overgeven aan de moderniteit. In 2008 fuseerde de AWV met Het Oosten (nota bene van katholieke huize) tot Stadgenoot.

Deze geschiedsvertelling verscheen ter gelegenheid van die fusie op 1 juli 2008 en werd bij een knallend feest aan alle aanwezigen meegegeven. Voor een schrijver is dat niet fijn, want zo?n gratis boek verdwijnt bij de meeste mensen als een soort jubileumboek (wat het niet is) ongelezen in de boekenkast. De pers merkt het niet op en de boekwinkel begint niet aan de verkoop van een boek dat is weggegeven. Doodzonde, want het is een prachtig boek, zeer fraai ge?llustreerd en de vertelling gaat in feite niet over een woningcorporatie, maar over de teloorgang van de sociaal-democratie. Dat maakt het boek dus extra actueel.

Wie het boek dus gemist heeft, krijgt nu een geweldige herkansing. Uitgever Bas Lubberhuizen biedt het ruim 300 pagina?s tellende boek aan voor de stuntprijs van ? 9,50 (winkelprijs was ? 24,50). Je kunt Het Rode Geluk bestellen via www.lubberhuizen.nl . Doe het meteen!. De voorraad is beperkt.

Minister Rouvoet komt binnenkort met een aanpassing van de Wet op de Jeugdzorg waarin hij de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg overbrengt van de provincie naar de gemeenten. Zijn collega Eberhard van der Laan liet dat gisteren doorschemeren tijdens de afsluiting van een studiedag in de gemeente Enschede over wijkcoaches. Hij meldde voor een gehoor van ruim driehonderd belangstellenden dat hij die conclusie had getrokken uit een presentatie van minister van jeugdzaken in het kabinet over de toekomst van de jeugdzorg.
Rouvoet zelf heeft zich in het openbaar nog niet uitgelaten over welke exacte plannen hij met de jeugdzorg heeft. Al jarenlang is er veel kritiek op het functioneren van de Bureaus Jeugdzorg en pleiten gemeenten er voor dat zij beter dan de provincie in staat zijn om de regietaak in jeugdzorg ter hand te nemen. Zij zitten immers dichter op het vuur. De provincies op hun beurt bestrijden dat. In deze discussie lijkt Rouvoet nu de zijde van de gemeenten gekozen te hebben. De verwachting is dat het officiele kabinetsstandpunt over de aanpassing van de Wet op de Jeugdzorg binnenkort naar buiten komt.

Maar liefst een kleine vierhonderd mensen bezochten vandaag in het stadion van FC Twente het congres over de Enschede wijkcoaches. Dat is een experiment in de wijk Velve Lindenhof waarin vier wijkcoaches een krachtige eerste lijn sociale zorg zijn gaan organiseren, waarbij ze het handelingsmandaat hebben gekregen van wel tien andere instellingen die iets met mensen in deze wijk van doen hebben. Zo kunnen ze doorpakken, in plaats van afwachten of overleggen. Zij zijn daarvoor in dienst getreden van de gemeente Enschede, die als een sterke macht andere instellingen in het gareel kan dwingen. En dat werkt. Eindelijk dus een initiatief dat een stap verder durft te zetten dan ketensamenwerking en fraaie beloftes of integrale aanpak. Ik had de eer om voor dit naar verandering hongerende publiek mijn voordracht te mogen houden over ?Het nieuwe sociaal werk?.

We hebben in Nederland nog steeds een 'nee, tenzij' systeem, waardoor er lange wachtlijsten zijn voor een nieuw orgaan. Jaarlijks sterven er tientallen mensen op die lijsten, ook kinderen, bij gebrek aan organen. Werkelijk alle organisaties van patienten, artsen en andere betrokkenen hebben zich de afgelopen jaren uitgesproken voor een ander systeem: 'ja, tenzij', waarbij ieder zijn organen na zijn dood ter beschikking stelt, tenzij hij/zij heeft aangegeven dat niet te willen. Twee jaar geleden sprak een door de minister ingestelde coordinatiegroep-Terlouw zich ook uit voor de invoering van dit stelsel. Toch blijft minister Klink zich hiertegen verzetten. Keer op keer blijft hij vertrouwen op bewustmakings- en pr-acties, die keer op keer nauwelijks iets opleveren.

Er is nu een actie op gang gekomen om twee miljoen handtekeningen te verzamelen om druk uit te oefenen op minister en parlement. Als je wilt tekenen, klik dan op onderstaande link.

2miljoenhandtekeningen.nl

Op dezelfde website vind je ook mogelijkheden om vrienden en kennissen per email attent te maken op deze actie.

Misschien vraag je je af: waarom maakt hij zich hier zo druk over? Antwoord: waarom zou je je over zoiets niet druk maken? Een mens moet zich af en toe druk maken over dingen. Dan is dit geen slechte keus: dit is een grof schandaal waarbij de politiek het op een lamlendige manier laat afweten.

Ineens zag ik de handen. Ik had ze natuurlijk al de hele tijd gezien, maar ineens vielen ze me op. De handen waren van Mascha Meijman en ze danste deze avond in Amstelveen flamenco. Ze zag er prachtig uit, het haar strak naar achter, in een knot bijeengebracht, strakke jurk, weid uitlopend rondom haar voeten, zodat elke draai een extra zwier kreeg. Haar schoenen klikten als een hakkelende specht ritmisch op de planken van het podium, volslagen in harmonie met de twee gitaarvirtuozen en de percussionist die met haar een orkest vormden.

Dat was het eerste wat ik dacht: flamencodansen is dus muziek maken. Terwijl de Spaanse gitaren doordansten en Mascha?s schoenen in een staccatoritme het podium beroffelden, zocht ik in de grijze wereld van mijn hersenen antwoord op de vraag of er meer dansvormen zijn waarin de dans, in plaats van op de muziek gedragen te worden, meteen ook muziek is. Ik kon er zo snel geen verzinnen. Ok?, tapdansen dan. Mwahhh? dat is ? als ik nu maar niemand beledig - toch een beetje een soort showbizdansen, de muziek hield even op als Fred Astaire zijn roffeltje tapdanste.
Dit optreden was van een onvergelijkbare orde, dit was de hogere school van de flamenco, met eigen composities en een moderne interpretatie van deze eeuwenoude danstraditie. Ik keek naar de jubileumvoorstelling van Primavera, een groep die bestaat uit zeven gerenommeerde flamenco-artiesten: twee zangers, twee dansers, twee gitaristen en een percussionist. Het gezelschap is tien jaar geleden opgericht door Mascha Meijman, toen net terug van een vierjarig verblijf in Sevilla, hoofdstad van Andalusi? en de bakermat van flamenco. Inmiddels is zij in Nederland een grote naam, niet alleen als danser, ook als docent en als impressario.
In de voorstelling Alegria y pena, die ik begin februari zag in De Griffioen, het theater van de Vrije Universiteit, wil de groep laten zien wat zij de afgelopen tien jaar heeft meegemaakt. Alegria y pena betekent in het Nederlands lief en leed. De voorstelling bestaat uit liederen, muziek en dansen, maar dat alles vloeit eigenlijk steeds samen. Het is flamencotheater.
Het was een indrukwekkende voorstelling. Maar vraag me niet iets te vertellen over het lief en leed dat deze groep theatermakers de afgelopen tien jaar met elkaar gedeeld hebben. De liederen waren in het Spaans, de gitaren waren Spaans, de dans was Spaans, daar kan een nuchtere Nederlander weinig nuanceverschillen in ontdekken, vrees ik. Maar toen ik het gezelschap zo bezig zag, kon ik me toch niet aan de indruk onttrekken dat het leed het de afgelopen tien jaar ruim gewonnen heeft van het lief.

Maar waarschijnlijk was dat precies de kern van flamenco. Dans en muziek ? zo had ik gelezen ? zijn voortgekomen uit de levensstijl van groepen zigeuners die na bijna wereldwijde omzwervingen in de 16e eeuw in Spanje neerstreken. Hun muziek- en dansbagage was gevuld door landen in het verre oosten. Het ritmisch-roffelende voetenwerk is bijvoorbeeld terug te voeren op Indiase dansen. Op het Iberisch schiereiland ontwikkelde flamenco zich verder, om uiteindelijk deel te worden van de Spaanse cultuur. Het werd de dans van de bevolking, die in een arm land (Spanje was tot ver in de 20ste eeuw grotendeels analfabeet) elke dag moest zien te overleven. Die klankkleur heeft flamenco gevormd, en voel je tot op de dag van vandaag in de liederen. Vrolijk is anders, hier wordt het lijden verwoord.
Zo kwam ook de zang tot mij die Primavera in Amstelveen ten gehore bracht. Carlos Denis Moreno en Erminia Fernandez Cardoba voerden mij mee in de zware po?zie van het leven. Mijn Spaans is van het niveau dat ik er geen touw aan vast kon knopen, maar zo klonk het. Ik luisterde, ik keek naar hun gezichten, en ik las er de intensiteit, de doorleefdheid en ik meende de smart van de oude zigeuners te herkennen die ooit in Spanje troost zochten in flamenco.
En toen, plotseling, stonden mijn ogen stil bij de bewegende handen van Mascha Meijman - sierlijk, gracieus, verfijnd, inderdaad, de ritmische soepelheid van oosterse vingers. Deze vingers dansten een eigen dans. Licht, tintelend bijna, bewogen die vingers door de ruimte. Waar het dansende lichaam kracht en stevigheid uitstraalde, en dat onderstreepte door het trommelende voetenwerk, brachten de vingers in het verlengde van die beweging frivoliteit, vrolijkheid, zelfbewustzijn. De vingers waren de versiering van de zwaarmoedigheid, zoals een statig gebouw met een paar kleine elementen iets fris kan krijgen.
Ineens zag ik iets anders in flamenco.
Ik zag in het samenspel van de bewegingen plotseling trots, fierheid, zelfbewustzijn, eigendunk, liefde misschien wel. En bovenal plezier. Het was alsof de vingers alle zwaarmoedigheid wegknipten, en me een kijkje gunden in de gloed van de Spaanse ziel.
Ol?, riep zanger Carlos Denis Moreno.
Het klonk me als warme muziek in de oren.

Deze column verschijnt in Dans Magazine, nr1/2010, februari/maart.

Vanochtend bracht het NOS Journaal het bericht dat de Eerste Kamer de crisis- en herstelwet van premier Balkenende later gaat behandelen dan dat de minister-president van zin was. Dat tot groot ongenoegen van de CDA-leider en bouwend en asfalterend Nederland. Merkwaardig was dat het NOS Journaal dit bericht begeleidde met beelden van de Eerste Kamer waar ik zowaar mij zelf op ontwaarde. Dat moeten dus beelden zijn uit 2006, vermoedelijk de laatste archiefbeelden van een optreden van de minister-president in de senaat. Dat zegt wat over het belang van de Eerste Kamer, dat zegt wat over het NOS-journaal. Maar, voor de goede orde, over mij zegt het dus niets. Ik ben al drie jaar bezig om al die mensen die kennelijk denken dat je voor het leven als senator wordt benoemd uit te leggen dat ik er geen lid meer van ben. Na deze beelden vrees ik dat ik aan een nieuwe ronde uitleg kan beginnen.

Bekijk de uitzending opnos.nl.

Als gevolg van de WMO en de Vogelaar-wijkaanpak lijkt het erop dat het welzijnswerk aan een nieuw leven is begonnen. Maar geldt dat ook voor het maatschappelijk werk? Jos van der Lans was aanwezig bij de lectorale rede van Margot Scholte die zich voorgenomen heeft de wereld van het maatschappelijk werk stevig op te schudden.

Wat zijn dat eigenlijk voor types die het voortouw moeten nemen in multi-probleem-gezinnen? Wie kan dat? Waar worden dit soort professionals opgeleid? Op de huidige sociaalagogische hoger beroepsopleidingen? Ik waag het te betwijfelen.
Honderd jaar geleden zou dit soort vragen gemakkelijk te beantwoorden zijn geweest. Toen sprak het voor zich dat zulk werk gedaan zou worden door maatschappelijk werkers. Vrouwen als Johanna ter Meulen en Louise Went, toen woningopzichteressen genaamd, gingen erop af, spraken de probleemgezinnen toe, regelden zaken, hielpen een handje mee, zorgden dat kinderen naar scholen gingen of bibliotheekboeken kregen. Maatschappelijk werkers waren toen de enigen die dit type werk deden.

Dat monopolie is ergens in de twintigste eeuw verloren gegaan. Dat wordt nog eens heel navrant duidelijk gemaakt door het wekelijkse TROS-programma Regelrecht, dat sinds begin januari op dinsdagavond op de televisie is te zien. Een team van vijf mensen gaat op pad om asocialiteit te bestrijden en de overheid tot daadkracht aan te sporen. Twee advocaten, een oud-LPF?er (?alle hangplekken in Nederland opheffen?), een documentairemaakster met verstand van jeugdcultuur en een (oud-)burgemeester, die weet hoe je de orde moet handhaven. Geen gelul, geen vergaderingen,weg met de aso?s, opruimen het land! Dat is het motto.

Verkeerde keuze
Laat ik me niet uitlaten over de kwaliteit van dit programma, maar me beperken tot de constatering dat de gedachte dat sociale professionals, zoals bijvoorbeeld maatschappelijk werkers of opbouwwerkers, een rol zouden kunnen spelen bij het oplossen van overlastsituaties en problemen van asociale gezinnen komt in het Regelrecht-wereldbeeld in het geheel niet meer voor. Sterker, in de ogen van deze stoere oplossingsbrigade zijn zij juist een van de oorzaken van de ellende. Ze praten inmiddels alleen maar. Ze doen niks.
Dat wil zeggen: het perspectief van het sociaal werk is in het dominante discours (om maar eens een ouderwets woord te gebruiken) geheel afwezig. Dat ligt omgetwijfeld aan de mentale klimaatsverandering die zich in ons land voltrekt, maar het heeft ook te maken met de keuzen die bijvoorbeeld door het maatschappelijk werk zelf zijn gemaakt. In het geweld van de fors groeiende verzorgingsstaat in de jaren zestig en zeventig kreeg het maatschappelijk werk concurrentie van andere sociale disciplines (opbouwwerk, sociaaljuridische dienstverlening, jeugdhulpverlening). Daarmee raakte ze haar leidende rol in de sociale sector kwijt.
Als reactie daarop probeerde het maatschappelijk werk in de jaren tachtig aan te halen bij de ?harde? professies uit de geestelijke gezondheidszorg. Een keuze voor psychosociale, vooral immateri?le hulpverlening, moest het maatschappelijk werk weghalen uit de softe sector en de geitenwollensokken van het welzijnswerk. En dus stelde ze alles in het werk om een plaats te veroveren in de zekere AWBZ-financiering van de gezondheidszorg.
Die keuze pakte radicaal verkeerd uit. De sprong naar de geestelijke gezondheidszorg mislukte totaal. Onder het regime van de Welzijnswet werd het algemeen maatschappelijk eind jaren tachtig als onderdeel van het welzijnswerk gedecentraliseerd. De gemeenten betaalden en bepaalden dus wat er in de maatschappelijke dienstverlening gebeurde. In de ene stad bleef het zelfstandig, in de volgende maakte het maatschappelijk werk deel uit van grote welzijnsorganisaties, dan weer ging het samen met schuldhulpverlening. Van de leidende sociale discipline die het maatschappelijk werk ooit was, bleef niet veel meer over. Verzamelingen maatschappelijk werkers trof je vooral aan in kantoren waar ze spreekuren draaide, in een combinatie van materi?le en immateri?le hulpverlening.

Volgens Margot Scholte moet daar verandering in komen. Zij is lector maatschappelijk werk aan de Hogeschool InHolland te Haarlem en sprak op 21 januari haar lectorale rede uit en stelde mij die dag in de gelegenheid om een coreferaat te houden. Eigenlijk overbodig, want ik had aan het heldere betoog van lector Scholte weinig toe te voegen.
Scholte nam de aanwezigen nog eens mee door de geschiedenis van het maatschappelijk werk. Langs de ontluikende professionalisering van Marie Kamphuis via het emancipatoire politieke denken van de jaren zeventig naar de ontluistering van Hans Achterhuis om daaruit te constateren dat het maatschappelijk werk zich te zeer in de spreekkamers heeft verschanst en haar leidende rol is kwijtgeraakt. De WMO biedt het maatschappelijk werk echter de kans om weer uit de kast te komen en haar sturende positie in de eerste lijn opnieuw in te nemen.

Enschedese wijkcoaches
Oude waarden in nieuwe tijden, zo luidde de titel van Scholte betoog. Geheel in lijn met wat bijvoorbeeld de Canon Sociaal Werk ook probeert te stimuleren, meent de kersverse lector dat het maatschappelijk werk zich moet herpakken door een aantal oude waarden weer in het hart van de beroepsidentiteit van het maatschappelijk werk te maken. Het gaat dan om zaken als dienstbaarheid, bezieling, solidariteit, soberheid, het verbindend vermogen en onafhankelijkheid. Allemaal waarden die weer actief moeten worden uitgedragen in nieuwe energieke, moderne organisatievormen.
De maatschappelijk werker van de 21e eeuw is in de ogen van Scholte niet langer een spreekkamer-specialist, maar een sociaal domein-generalist. Iemand die in het front van wijken opereert, diagnoses stelt, specialistische hulp kan inroepen, aanwezig is. Ja, inderdaad, we zien hier iets van de gestalte van Johanna ter Meulen in terug of ? wat actueler ? het is een omschrijving van het werk van de vier wijkcoaches in de Enschedese Vogelaar-wijk Velde Lindehof, waarvan er drie als maatschappelijk werker zijn opgeleid. Je treft deze nieuwe ?generalisten? ook aan in de Eindhovense krachtteams, waar maatschappelijk werkers en opbouwwerkers, ook al in Vogelaar-wijken, samenwerken om mensen in situaties van schulden en verslaving aan te spreken en in beweging te krijgen.
Deze initiatieven vormen de voorhoede, aldus Scholte, die het maatschappelijk weer de weg moeten wijzen. Het is niet zo dat ze hun hulpverleningsstempel moeten afzweren, integendeel. Ze moeten alleen naar voren treden, er eerder bij zijn, in het front opereren. Zo komt er een heel andere maatschappelijk werker in het vizier: zelfverzekerd en midden in leefwereld van de mensen waar het om gaat. Scholte ontvouwde in haar lectorale oratie daartoe een ambitieus programma, waarmee zij in feite in zowel de beroepsopleidingen als in de beroepsverenigingen een andere wind wil laten waaien.
Ik kan haar alleen maar heel veel succes toewensen. Het zou helpen als er nog meer lectoren in deze richting een partijtje gaan meeblazen. Dan kan die nieuwe wind eindelijk een storm die aanzwelt tot orkaankracht worden. Want dat hebben we wel nodig om de trage instellingen en opleidingen in beweging te krijgen. En om de na?eve kortzichtigheid van de Regelrecht-brigades de pas af te snijden.

Deze column verschijnt in het februarinummer van TSS ? Tijdschrift voor sociale vraagstukken. Van de lectorale rede van Margot Scholte is een boekje verschenen: Oude waarden in nieuwe tijden. Over de kracht van het maatschappelijk werk in de 21e eeuw. Gratis aan te vragen bij: Hanneke.Dolfsma@InHolland.nl.