Helder betoog @josvanderlans voor regeringsdeelname GL in #VK. pic.twitter.com/rXAm561gLY

— Don Olthof (@donolthof) 30 maart 2017

Klik op de afbeelding of hier om de bijdrage te lezen.

Geachte heer Van der Lans,

Na lezing van Uw artikel vanmorgen vroeg in De Volkskrant, in gedeeltelijke reactie op het mijne, blijft mij onduidelijk met welke intentie U dit eigenlijk geschreven heeft.
De wenselijkheid/noodzakelijkheid van de door U genoemde maatregelen – het door GroenLinks voorgestane beleid – kan ik als sociaal-democraat in hoofdlijnen moeiteloos onderschrijven,
maar hoe groot is de kans dat het er ook van komt? Daarom draait het. Inderdaad: dat zou van CDA en VVD enorme concessies vergen, want het staat haaks op wat zij verkondigen.
Het vergt een Saulus-achtige bekering van Rutte en Buma. Hoe reëel is dat? De insteek van Uw stuk is nu teveel een ‘Het moet, het kan, op voor het plan!’ Eén Nijpels maakt echter nog geen zomer.
Vaak wordt dan hoopvol verkondigd: de wal keert het schip. In de praktijk vaart echter menig schip zich eerst tegen de wal te pletter, voor het de wal überhaupt ontdekt.

Met vriendelijke groet,
Thomas von DER (niet: DEN) Dunk

 

De 1 april-grap van het Oostelijk Havengebied!!!

Ik ben wat aan het grasduinen door oude schrijfsels, bijvoorbeeld de columns die ik vanaf 1995 schreef in het Tijdschrift voor de sociale sector. Dat zijn er bij elkaar zo'n kleine 200. Na elkaar lezend is het een mooie kroniek van een samenleving dat het optimisme van de jaren zestig en zeventig achter zich laat en zoekt naar nieuwe vormen van professionaliteit, solidariteit en sturing in de publieke sector. Maar het is ook schokkend; heel veel column kan je zonder veel aanpassingen rustig opnieuw afdrukken. Ze zijn nog immer actueel. Hier onder een column uit april 1997 over de Projectenkoorts. Lang voordat het woord projectencarroussel werd gemunt.

    Projectenkoorts

Ruud Koole (PvdA), Jos van der Lans (GroenLinks) en Ed Nijpels (VVD) over verkiezingsuitslag

Is het moment gekomen dat Groen Links aan een regering moet deelnemen? Onder welke voorwaarden is dat voor de PvdA nog een optie? En wat is de positie van de VVD als leider in de formatie? Interessante vragen voor prominenten uit die partijen. Klik op de afbeelding om het gesprek af te luisteren.

Deze afbeelding is voor mensen die geen idee hebben wat het multiplyer effect van een tweet kan zijn. Gisteren plaatste ik tegen het einde van de middag op Twitter de twee die hieronder ook is weergegeven. een dag later is deze in het scherm gekomen van bijna 13000 mensen, waarvan er 1211 er echt even iets mee gedaan hebben. Dat is een verspreidingssnelheid die je met weinig andere media kunt bereiken. En dan ben ik nog een kleine jongen op twitter-gebied. Bij de grote jongens kan je dus al snel drie nullen achter elk getal zetten.

• Studenten van ROCTop en UvA Sociologie trekken de wijken in om bewoners naar hun gelukservaringen te vragen

• Huisnummer 13 dient als ingang om deuren voor dit geluksonderzoek te openen
• Studenten ontvangen een workshop fotografie van Foam Fotografiemuseum en workshops interviewtechniek
• Jongeren gaan in gesprek, achter of bij de voordeur en halen persoonlijke verhalen op
• Gevraagd wordt naar wat geluk heeft gebracht, wat gelukkige momenten zijn of zijn geweest
• Het zijn ontmoetingen van stadsgenoten met stadsgenoten die vertellen waar zij gelukkig van worden in de stad waarin zij wonen, werken en leven
• Elke ontmoeting wordt vastgelegd op foto en in een schriftelijke enquête met een persoonlijke quote
• De gegevens worden door UvA Sociologie verwerkt
• HvA begeleidt het proces
• AT5 maakt ism ROCTop dertien interviews met bewoners van huisnummer 13 die hebben meegewerkt

Geluk op 13 draagt bij aan de maatschappelijke betrokkenheid en participatie van jongeren

Zie de website: gelukop13.nl

Meer informatie over de expositie Geluk op 13 in Museum 't Schip, die op zondag 19 maart (15.00 uur) wordt geopend

Eindelijk op de valreep toch wat verkiezingskattekwaad. Gespot in het Oostelijk Havengebied in Amsterdam. pic.twitter.com/9AkQrM7EyK

— Jos van der Lans (@josvanderlans) 14 maart 2017

Inspiratie

Het voelt als een hele eer om gevraagd te worden om ergens inspiratie te brengen. Inspiratoren zijn immers opmerkelijke mensen met aansprekende verhalen. Voorgangers, wegwijzers, misschien zelfs een beetje goeroes. Ik heb het de afgelopen drie jaar ruim honderd keer mogen doen. Als keynote speaker voor goed gevulde congreszalen, in kleiner gezelschappen voor managementteams en raden van bestuur en toezicht, op heidagen ver weg tussen de bossen, op conferenties over de wmo, over de decentralisaties & het sociale domein. Ik heb er een goede boterham mee verdiend. Inspiratie brengen is een goedbetaalde bezigheid, vreemd genoeg geheel gevrijwaard van bezuinigingsrondes. Sterker: hoe minder geld, hoe groter de behoefte aan inspiratie.

Een ding hoort niet bij inspiratie en dat is twijfel. Dat is geen goede brandstof voor het verdienmodel. Mij bekroop de twijfel vorig jaar. Ik had het gevoel steeds meer in herhaling te treden en stelde me de existentiële vraag: waar leidt dit allemaal toe? Hoe komt het dat je na de inspiratiebetogen niet de indruk hebt dat de mensen die geïnspireerd raken de volgende dag wat anders gaan doen. Sterker, hoe langer je erover nadenkt hoe meer je het gevoel bekruipt dat het ook niet de bedoeling is van het inspiratie-optreden dat ze iets anders moeten gaan doen. Het publiek zoekt eerder bevestiging, ze horen in het verhaal dat ze goed bezig zijn, dat ze op weg zijn naar een nieuwe werkelijkheid, want ze zijn het met de inspirator eens.

Die inspiratoren – ik was erop geen uitzondering - volgen ook meestal dezelfde betoogtrant. Met wat stevig aangezette karikaturale voorbeelden schets je de bestaande werkelijkheid. Bij voorkeur met iets waarvan iedereen van mening is dat het echt niet kan. Ik toonde tijdens mijn inspiratie-tournee jarenlang drie plaatjes over systeemperversiteiten. De plaatjes waren niet verzonnen; ze verwezen naar een bestaande realiteit, maar wel een realiteit ad absurdum. In de hilarische vorm zijn de voorbeelden eigenlijk uitzonderlijk. Maar dat is juist heel functioneel. Het geeft de inspiratiezoekende toehoorder het eerste goede gevoel: ‘Zo erg is het bij ons niet. Dat hebben wij al achter ons gelaten.’

Nadat de inspiratiebrenger de werkelijkheid belachelijk heeft gemaakt, wijst hij de weg naar het alternatief. Waar hij in het hilariseren van de werkelijkheid zo concreet mogelijke voorbeelden schetst, doet hij dat echter niet als hij het alternatief schetst. Dan schetst hij maar heel zelden een levend voorbeeld van een nieuwe werkelijkheid (want die moet immers nog gemaakt worden); nee, hij soms uitgangspunten op. Zo zijn Pieter Hilhorst en ik het land doorgegaan met tien basisuitgangspunten van de veranderingen die de drie decentralisaties moesten brengen. Heel toepasselijk – met een knipoog naar de keukentafelgesprekken – hadden wij die op een placemat afgedrukt.

Het zijn uitgangspunten die verandering beloven. Daar ben je ook inspirator voor. Het zijn eigenlijk ook principes waar iedereen het over eens is, maar de inspirator kan het mooi zeggen, zet ze systematisch op een rijtje waardoor het een mooi kader, een lonkend programma wordt. Dat is het tweede goede gevoel dat hij zijn hunkerende publiek meegeeft: hij geeft ze nog eens de woorden van de dingen die ze eigenlijk ook al vonden.

Wat inspiratoren vooral niet moeten doen is laten zien dat de werkelijkheid complex is. Dat verandering harde maatregelen vergt, dat er arbitraire keuzen gemaakt moeten worden, dat er slachtoffers gemaakt moeten worden, dat het om macht gaat, dat er institutionele belangen in het geding zijn, dat het zelfs zo zou kunnen zijn dat de hele zaak op een mislukking uitloopt omdat de werkelijkheid toch iets weerbarstiger blijkt dan in de uitgangspunten was voorgespiegeld. Dat er soms gesloopt moet worden, met alle risico’s vandien. Dat er narigheid is, verzet, protest, woede, onzekerheid, terugval. Dat is de realiteit, alledaags gedoe, dat is al lastig genoeg, daar hoeft geen inspirator te op te wijzen. Die moet vertellen over verre einders, mooie doelen, de nieuwe wereld, die moet je richtingsgevoel in stand houden, voeding geven aan de overtuiging dat men goed bezig is.

Dat is natuurlijk heel inspirerend allemaal, maar precies ook de reden waarom er de volgende dag niks verandert. Waarom transformaties tot beleid worden verheven en in processen wordt gegoten, waarna ze ondoorgrondelijke wegen gaan volgen. Waarom betrokkenen elkaar gevangen houden in stilstand en inspiratoren inhuren om ons de suggestie te leveren dat ze vooruit gaan. Dat is misschien ook wel een reden dat burgers al die mooie beleidspraatjes en beloften steeds minder vertrouwen. Daarom doe ik even niet meer mee in het inspiratiecircus, ook al is dat uit economisch oogpunt niet verstandig. Wie systemen wil slopen heeft krijgsheren nodig, geen praatjesmakers. Ik ga op zoek naar nieuwe inspiratie.

Deze column verscheen in maart in het Tijdschrift voor sociale vraagstukken, nr. 1, 2017.

Vanaf dit jaar schrijf ik een column voor Huurpeil, het nieuwe kwartaaltijdschrift van de Woonbond. Hieronder de eerste aflevering.

Tweederangs

Je kunt je met recht afvragen waar de verkiezingen van 15 maart nu eigenlijk precies over gaan, maar vast staat dat het woonbeleid nauwelijks een rol speelt. Natuurlijk, er wordt tijdens de campagnes wel over gerept; betaalbaarheid is een probleem; er moeten meer woningen komen, vooral voor middeninkomens, maar het zijn meer praatjes-voor-de-vaak dan dat er echt serieuze politieke urgentie uit spreekt. Wonen is ook niet het eerste item waarmee journalisten de partijvoorgangers lastig vallen. Zij beginnen liever over vluchtelingenstromen, Europa, Trump, veiligheid of de zorg.

Bizar. Spraken politieke partijen in de jaren zeventig nog over een woonlastenquote die beperkt moest blijen tot zo ongeveer een-zesde tot hooguit een-vijfde van het inkomen, inmiddels is dat voor huurders op zijn minst een-derde van het inkomen en voor bepaalde groepen bijna de helft. Dat zijn stijgingen waaraan de zorgpremies niet kunnen tippen. Bijna een half miljoen huishoudens hebben de grootst mogelijke moeite om hun huur maandelijks op te brengen. Woonlasten zijn de grootste koopkrachtverdelvers, maar geen partij die er een kroonjuweel van maakt.

Daar komt bij dat de mogelijkheden voor starters op de woningmarkt dramatisch zijn. De kinderen van Henk en Ingrid, van Mohammed en Fatima, en van Alberto en Karin worden niet alleen getracteerd op een flexibele en onzekere arbeidsmarkt, maar hoeven – tenzij ze in Delfzijl of Terneuzen willen wonen – als starters op de woningmarkt de eerste zes/zeven jaar ook niet op een betaalbare woning te rekenen. Ooit betitelden we dat als woningnood, en bestreden we dat als volksvijand nummer een. Nu is een daling van 0,05 proces van het pensioen van ouderen kennelijk een urgenter maatschappelijk probleem.

Ondertussen gaan steden als Amsterdam en Utrecht Londen en Parijs achterna. Er voltrekt zich een proces waarin de haves de haves-nots (of de have-less) systematisch naar de periferie verdrijven. In gebieden als het Oostelijk Havengebied in Amsterdam stuwen particuliere verhuurders de huren op tot extreme hoogten, zodat ze alleen nog maar betaalbaar zijn voor expats, goedverdienende yuppen of succesvolle consultants. De markt staat het toe, dus ach ja….

Kortom, als er ergens scheidslijnen, tweedelingen en kloven zichtbaar worden dan is dat op de woningmarkt. Scheidslijnen tussen jong en oud, tussen arm en rijk, tussen ondergewaardeerd en succesvol, tussen dure huurders en goedkope kopers, tussen afhankelijken en vermogenden, tussen bestuurden en beslissers - op geen enkel ander maatschappelijk terrein zijn de tegenstellingen tastbaarder aan het worden dan op het terrein wat we ooit ambitieus als volkshuisvesting hebben aangeduid, maar dat in Den Haag niet eens meer een eigen departement waard wordt geacht.

Waarschijnlijk is dat ook precies het punt. Met het bijna terloops afschaffen van het ministerie van Volkshuisvesting hebben VVD en PvdA het terrein letterlijk prijs gegeven. Het markeerde de definitieve overgang van het wonen als collectief geregelde zorg, naar het wonen als een individuele verantwoordelijkheid, als een consumptieartikel, waartoe de politiek gepaste afstand toe moest nemen. Daarmee werd vrijbaan gegeven aan private krachten die sluipenderwijs het karakter van steden en wijken gaan bepalen, inclusief de stelselmatige uitsortering van verschillende bewonersgroepen. De natuurlijke tegenkrachten van deze ontwikkelingen, woningcorporaties, werden bovendien – mede door hun eigen schuld – financieel gemuilkorfd via de verhuurderheffing en door de nieuwe Woningwet tot bescheidenheid gedwongen.

Zo werd het wonen uit de politieke arena verbannen, waardoor volkshuisvestingskwesties aan mediawaarde begionnen in te boeten, met als directe resultaat dat het publieke debat er over steeds verder droog viel. Deze verkiezingsronde getuigt daarvan: wonen behoort tot de tweederangs politieke items. Het is een verplicht nummer in verkiezingsprogramma’s, maar niemand maakt er een hard profileringspunt van. Zelfs de zogenaamde populistische partijen schreeuwen er geen moord en brand over, wat maar weer eens bewijst dat ons vaderlands populisme meer gevoed wordt door de Haagse mediakaasstolp dan door een trefzekere analyse van problemen waar mensen mee kampen. Dat dit alles het beeld bevestigt dat de politiek er niet toe doet, is een even overbodige als treurigstemmende opmerking.

Deze column verscheen in maart in het Huurpeil, nr. 1, 2017. Huurpeil is het nieuwe kwartaalmagazine van de Woonbond.