De tentoonstelling Met Karakter biedt een kijkje in de ontwerpkeuken van Liesbeth van der Pol: Architect en medeoprichtster van Dok Architecten. Honderden aquarellen, schetsen, maquettes, inspiratiebronnen leiden je naar de gebouwen die ze uiteindelijk zijn geworden. Een reis door een carrière van formaat die vooral ook inzicht geeft in de mens achter het gebouw. Want net als haar markante gebouwen barst deze architect van het karakter die het leren kennen meer dan waard is!

Tot 30 juli in de Kunstlinie in Almere. Klik hier of op de afbeelding rechts voor meer informatie.

Geen wonder dat jongeren zich moeilijk kunnen concentreren, overstressed en depressef raken: ze hebben een brokkelbrein (nominatie woord van het jaar) #mobieltjesverbod pic.twitter.com/fF64XXO4a6

— Jos van der Lans (@josvanderlans) April 13, 2023

Een onmogelijke opgave


Waarschijnlijk is er niemand meer die er nog echt in geloofd dat er in 2030 900.000 woningen bij zijn gebouwd, waarvan tweederde ‘betaalbaar’. Om dat doel te bereiken moeten er jaarlijks 100.000 woningen bij worden gebouwd. Dat is in 2022 al niet gelukt, en ook dit jaar zijn er geen tekenen die erop wijzen dat het aantal gehaald zal worden.
Het is een onmogelijke opgave. Als we alleen al kijken naar beschikbare arbeidskrachten dan kan je moeilijk om de conclusie heen dat de doelstelling niet reëel is, tenzij we á la Qatar bouwvakkers uit verre landen importeren. De ongekende prijsstijgingen werken ook niet echt mee. En dan hebben we het nog niet eens over de langlopende procedures die nu eenmaal in ons land nodig zijn om überhaupt een spade in de grond te steken.
Maar De Jonge blijft er in geloven, daarin aangemoedigd door de bouwwereld die de illusie graag in stand houdt. Hij heeft het aantal zo vaak genoemd, dat een terugkeer naar de realiteit neerkomt op politieke zelfmoord. Dus stelt hij alles in het werk om het onmogelijke voor elkaar te krijgen. Hij wil de geschiedenis ingaan als de minister die de wooncrisis het hoofd heeft geboden.

Daarvoor moet alles uit de kast. Hij heeft het op een akkoord gegooid met de provincies. Hij strooit met negentig extra miljoen aan ambtelijke capaciteit om planvormingsprocessen vlot te trekken. Er komen versnellingstafels, waarin overheden, woningcorporaties en marktpartijen knelpunten kunnen bespreken. En omdat het binnenstedelijk bouwen niet echt opschiet, moeten we toch maar meer het buitengebied in. En lastige burgers die bezwaar aantekenen tegen de noeste bouwdrift wordt de mogelijkheid van een hoger beroep ontnomen, dat scheelt veel verloren tijd.

Zo moet alles dus wijken voor het mantra: bouwen, bouwen, bouwen. In de geschiedenis van de volkshuisvesting is er een periode geweest waarin een vergelijkbare doelstelling het beleid bepaalde: de wederopbouw. In 1961 overhandigde koningin Juliana de sleutels aan de nieuwe huurders van de miljoenste naoorlogse woning. Negen jaar later was daar nog eens een miljoen bijgebouwd. Een enorme prestatie. Maar wel in een periode dat de overheid strak de touwtjes in handen had. Lokale overheden deelden op de stadhuizen gewoon bouworders uit aan woningbouwverenigingen en aannemers, waarin aantallen, architecten, locatie en beschikbare financiën simpelweg voorgeschreven werden. Heel andere koek dan de versnellingstafels van De Jonge.
Maar de miljoenen wederopbouwwoningen vertegenwoordigen niet bepaald de beste periode uit de Nederlandse volkshuisvesting. Integendeel, de massaproductie was schraal, monotoon, fantasieloos. Overal in het land verrezen wederopbouwflatjes met in vier lagen gestapelde galerijwoningen met een gemiddelde plattegrond van zo’n 55 m2. Zo bracht de wederopbouw wijken voort die alles in zich hadden om tot problematische gebieden uit te groeien, wat veelal ook gebeurde. Nog geen vijftig jaar later waren ze prooi van dure herstructureringsoperaties, waar sloop een vast bestanddeel van vormde.
Met de politieke obsessie van De Jonge lopen we hetzelfde risico. Zoals de duplexwoningen na de Tweede Wereldoorlog als innovatieve nieuwigheid werden gelanceerd, zo prijzen we ons nu gelukkig dat we demontabele huizen in fabrieken kunnen produceren om ze op de bouwplaats snel in elkaar te zetten. De productiewijze is belangrijker dan het product, zo lijkt het wel. De vraag of die fabriekshuisjes ook een aantrekkelijk wijk creëren wordt niet meer gesteld. Daar hebben we even geen tijd voor. Er lijkt sowieso een enorme voorkeur te zijn voor hoog gestapelde ‘studio’s’ (duur woord voor minimale woonruimte van pakweg 30 m2 voor starters en jongeren) die de hedendaagse verschijningsvorm lijken van de op gezinnen gerichte wederopbouwflatjes van na de oorlog. Over wat voor woongebieden we daarmee creëren en op de geschapen sociale structuur voldoende wordt toegerust om ook op langere termijn toekomstbestendig zijn, daar worden maar weinig gedachten aan vuil gemaakt. In Hugo’s snelkookpan is ook nauwelijks ruimte voor tijdrovende concepten als wooncoöperaties of gebiedsontwikkeling in samenspraak met bewoners. Laat staan voor een andere manier van nadenken over de woonruimteverdeling. Dat kost alleen maar tijd.

Zo ziet het er naar uit dat De Jonge inderdaad geschiedenis aan het schrijven is: als minister die zijn bouwdoelstellingen niet haalde, als minister die met zijn beleid de probleemgebieden van de toekomst creëerde, als minister die de lessen van de geschiedenis negeerde en als minister die de realiteit niet onder ogen wenste te zien.

Huurpeil, nr. 1, 2023. Huurpeil is het kwartaalmagazine van de Woonbond.

Gewoon verbieden

Begin januari luidde een net gepensioneerde middelbare schooldocent, Titia Wittenberg, in de Volkskrant de alarmklok over mobieltjes in het klaslokaal. Daarover woedt in het voortgezet onderwijs (en wie weet ook al in de hogere regionen van het basisonderwijs) een heftig dispuut. De telefoons zijn volgens veel leerkrachten permanente stoorzenders - weg ermee dus.
Hoe moeilijk kan dat zijn? Nou, heel moeilijk, aldus Titia Wittenberg. Om te beginnen zijn er docenten die de mobieltjes zijn gaan benutten als hulpmiddel bij de lessen. Werkt perfect: het is meteen muisstil in de klas. Maar daarmee is wel het hek van de dam, want de docent die de mobieltjes tot een onaangeraakt verblijf in de tas veroordeelt, moet een spervuur van tegenwerpingen doorstaan. Kan echt niet: leerlingen moeten bereikbaar zijn voor een tandartsafspraak of omdat hun moeder ziek is of er een belangrijk pakket wordt bezorgd. Of ze komen met een koekje-van-eigen-deeg-argument: ‘Het nakijkboek staat erop, dat heb je er zelf voor ons opgezet.’
Het is een mooi voorbeeld van wat de socioloog Abram de Swaan in 1981 typeerde als de omslag van een bevels- naar een onderhandelingshuishouden. Gezag was niet gegeven met een hogere hiërarchische positie, maar moest worden verworven op basis van overtuigende argumenten. De Postbank verwoordde dat in 1996 nog eens treffend in een tv-reclame met een liedje dat prompt een hit werd. Vijftien miljoen mensen / op dat kleine stukje aarde / die schrijf je niet de wetten voor / die laat je in hun waarde. Teneur: wij laten ons niks zeggen.
Het gevolg van deze omwenteling is dat wij in ons land, meer dan in de ons omringende landen (in Frankrijk zijn mobieltjes op school van staatswege gewoon verboden), extreem terughoudend zijn om maatregelen te nemen die raken aan de vrijheid van individuen. De eigen verantwoordelijkheid is een onaantastbaar leerstuk geworden. Verleiden, argumenteren, informeren, SIRE-campagnes - alles beter dan verbieden. En als we dan toch met gedegen argumenten tot een verbod overgaan (roken in de horeca, diesels in de stad, cv-installaties op aardgas, vuurwerk) dan kondigen we dat minstens tien jaar van te voren aan.
Deze nooit verzadigde onderhandelingscultuur is dus ook doorgedrongen tot in het klaslokaal met het mobieltje als symbool van de moderne individualiteit als inzet. Dat ligt niet alleen aan de leerlingen, in onze hedendaagse onderhandelingssamenleving voelen leerkrachten zich niet meer geroepen om politieagent te spelen. Reden waarom de wetgever het dan maar moet doen, zo suggereerde Wittenberg aan het slot van haar betoog, waarna ze – typisch Nederlands – zelf de nodige beren op de weg zet. Willen ouders dat wel? Valt het wel te handhaven? Is er wetenschappelijk bewijs dat het slecht is?
Zo gebeurt er dus niks. Of hooguit over tien jaar als er een hele generatie jongeren aan digistress, overprikkeldheid, rusteloosheid en concentratiearmoede teloor is gegaan. Er is op veel meer terreinen, denk alleen maar aan het milieu, meer dan genoeg urgentie om onze verbodsallergie ter discussie te stellen. Want wat is er – behalve modieuze bespiegelingen over de wonderen van het digitale leren – eigenlijk tegen om het onderwijs principieel als een ruimte te zien die gevrijwaard moet blijven van al die ongewenste invloeden die kennisoverdracht in de weg staan? Waarom zouden we een onderwijspraktijk die gestoeld is op een universum aan pedagogische kennis systematisch laten ondermijnen door een technologie die daar geen enkele boodschap aan heeft? Waarom trekken we niet gewoon een streep, zoals een handvol voornamelijk christelijke scholen in ons land heeft gedaan. Wat is individuele vrijheid waard als je een rijke cultuur verliest? Of de planeet ten onder ziet gaan?

(Ik begrijp dat alleen het CDA de mobieltjes op school wil verbieden. Ben ik nu ineens conservatief geworden?)

Deze column verscheen in het Tijdschrift voor sociale vraagstukken, nr. 1/2023. Hier kan je de pdf downloaden.

In het laatste nummer van het Tijdschrift voor sociale vraagstukken is een twistgesprek opgenomen van mij met Floris Lazrak. Een twistgesprek is een groot woord want de dienstdoende verslaggever heeft ons apart gesproken, waarbij ik als eerste aan de beurt was en geen flauw idee had wat Floris te vertellen had. Daar kwam ik pas achter toen ik het Tijdschrift onder ogen kreeg.

Maar goed dat we geen twistgesprek hebben gevoerd, dacht ik, want ook na twee keer lezen begrijp ik niet zo goed wat Floris voor verbetering in huis heeft voor de wanstaltigheden die de aanbestedingscycli in het sociaal domein teweeg hebben gebracht. Het riekt een beetje naar een verfijning van een technocratisch denkkader, maar ik vrees dat ik het dan niet goed begrepen heb. De lezer mag, zoals altijd, zelf oordelen. Klik op de afbeelding om de tekst in beeld te krijgen.

Een mooi opgemaakte lezersaanbieding voor de lezers van het Tijdschrift voor sociale vraagstukken in het jongste nummer. Ook de bezoekers van mijn website mogen daarvan gebruik maken. De Canon beroepsverenigingen sociaal werk voor de halve prijs. Ik zou het doen.

Stuur een mail naar: info@canonsociaalwerk.eu onder vemrelding van BPSW75 en de adresgegevens.

In maart 2023 is de redactie van de Canon sociaal werk gestart met een serie podcasts. Ik had de eer de eerste te mogen maken. In deze serie brengen we gebeurtenissen uit de geschiedenis van het brede sociaal werk tot leven. We zoeken mensen op die historisch relevante verhalen kunnen vertellen, blikken terug op gebeurtenissen en geven aan hoe belangrijk die waren voor het heden. Wie dergelijke verhalen wil delen en interessante herinneringen wil ophalen kan zich richten tot de redactie: info@canonsociaalwerk.eu.

Aflevering 1

De zaak Christientje en de insubordinatie (ongehoorzaamheid) van Gerard van de Ven

Hoe een Brabantse maatschappelijk werker in 1970 een minister aan het wankelen bracht en de beroepscode voor het sociaal werk op de kaart zette!

Achtergrondinformatie over ’De zaak Christientje’ vind je in in de Canon beroepsverenigingen.

Luister de podcast af op Spotify of via YouTube.

Reacties:
• Marc Hoijtink (hoofdredacteur Vakblad Sociaal Werk, senior onderzoeker HvA) | ’Vanavond ademloos naar geluisterd. Schitterend. Goed initiatief zeg!’ • Jan Willem Bruins (directeur BPSW Beroepsvereniging Sociaal Werk) | ’Complimenten! Een heel interessante podcast. Ook voor sociaal werkers in de Jeugdbescherming. En het onderwerp is nog steeds actueel.’ • Don Olthof | ’Geweldig interessante en nog steeds relevant thema in deze podcast. Mooi gemaakt. Smaakt naar meer...’ • Erik van de Langkruis (teamleider activering en participatie Civic Amsterdam Oost) | ’Mooie podcast en altijd actueel. Zijn de beroepscodes voor sociaal werk op orde? Worden dergelijke zaken nu goed geregeld?’

Deze week van de pers gerold: de boekuitgave van Ontsnappen aan aanbesteden, uitgegeven door Van Gennep. He tis een verkorte versie van de digitale Movisie-uitgave die vorige maand verscheen.

Flaptekst

Gemeenten besteden professioneel werk in wijken en buurten om de zoveel jaar aan. Bij een aanbesteding gaat men uit van een markt waar kwaliteit én prijs de doorslag geven. Maar moet de focus bij de bestedingen van gemeenschapsgeld niet in de eerste plaats gericht zijn op wat wijkbewoners willen en doen?

In Ontsnappen aan aanbesteding. Wijkbewoners een stem geven onderzoekt en beschrijft Van der Lans hoe de financiële inrichting van wijken en buurten ten dienste kan staan aan een levendige lokale democratie. En welke rol sociale professionals hierin kunnen spelen. Nu de marktwerking breed wordt bekritiseerd is het een belangrijke politieke opdracht om nieuwe wegen voor financiering te vinden.

Jos van der Lans is journalist en cultuurpsycholoog. Recentelijk publiceerde hij Het dogma aanbesteden dat veel stof deed opwaaien.

Verschil met Movisie-uitgave
Een uitgebreide versie van Ontsnappen aan aanbesteden verscheen eerder onder dezelfde titel als digitale uitgave van Movisie. Deze publicatie is als pdf te downloaden op de website van Movisie: www.movisie.nl/ontsnappenaanaanbesteden. In deze versie zijn alle (digitale) bronnen te vinden, waar het betoog in dit boek op is gebaseerd. In deze sterk ingekorte versie zijn deze omwille van de leesbaarheid weggelaten. De lezer die deze verwijzingen tot zich wil nemen, wordt naar deze digitale uitgave verwezen.

Het boek (136 pp.) is voor € 9,99 te bestellen bij Uitgeverij Van Gennep.