Klik hier voor een pdf van de bespreking.

Verkeerd verleden

Het is helaas niet mogelijk om in de volkshuisvesting de klok terug te draaien. Maar om een scherp vizier op de toekomst te houden is de oefening-wat-zouden-we-nooit-meer-zo-doen helemaal niet zo’n nutteloze bezigheid. Wellicht zijn we daardoor in staat om voor de toekomst beter doordachte keuzen te maken.

Als je er aan begint word je er overigens wel snel moedeloos van. Want er is veel wat maar beter niet had kunnen gebeuren. Daarbij denk ik niet meteen aan de verzelfstandiging van de woningcorporaties, daar is nog steeds het nodige voor te zeggen. Maar wat nooit had moeten gebeuren is dat de zeggenschap van bewoners/huurders uit het hart van de corporaties werd verdreven en daarbuiten in aparte huurdersorganisaties werd neergezet en per saldo gemarginaliseerd. Het is zeer de vraag of de vastgoedavonturen waarmee een aantal corporaties een hele sector richting afgrond hebben geduwd, plaats hadden gevonden als de democratische en publieke controle op orde was gebleven. Een aantal bestuurders was weliswaar dwarsliggers kwijt maar raakte vervolgens totaal van God los. De sector kreunt tot op de dag van vandaag onder de gevolgen.

We hadden na een eeuw van succes nooit het ministerie van Volkshuisvesting moeten afschaffen, dat had ons vast een hulpeloze inhaaloperatie en misschien wel een wooncrisis bespaard. We hadden de Vogelaaraanpak gewoon moeten uitdienen, zodat we voor dezelfde problemen nu niet opnieuw de wijkaanpak moeten uitvinden. We hadden nooit sociale huurwoningen moeten verkopen in gestapelde huurcomplexen met hybride VvE’en, omdat we daarvan in de toekomst de rekening gepresenteerd krijgen. En we hadden corporaties nooit groot, groter, grootst moeten laten worden. We hadden de onweerstaanbare argumenten over schaalvoordelen, efficiency, kasstromen, leencapaciteit en solvabiliteit nooit voor zoete koek moeten aannemen.

Onlangs was ik in Tilburg te gast bij Tiwos, een Tilburgse corporatie met een overzichtelijk bezit van zo’n 8000 woningen, dat er picobello bij ligt. De volkshuisvestingsstormen en modieuze bedrijfsplannen zijn aan dit voormalige gemeentelijk woningbedrijf voorbij gegaan. Ze hebben er gewoon niet aan meegedaan. Ze hebben niet met grondposities gespeculeerd in de hoop ooit spekkoper te zijn, maar die uiteindelijk met een miljoenverlies moesten worden afgeboekt. Ze zijn niet in vreemde vastgoedavonturen gestapt, die hun vermogen ver te boven gingen. Ze hebben steady gebouwd en verstandig geherstructureerd.

Tiwos vormt een zeer gewaardeerde kracht in de Tilburgse samenleving, waarmee iedereen, van gemeente tot zorgorganisaties, van collegacorporaties tot lokale projectontwikkelaars, graag samenwerkt. De rapportcijfers bij visitaties zijn ongeëvenaard hoog; bewoners zijn extreem tevreden. De enorme verduurzamingsoperatie voltrekt zich zonder huurverhogingen. In de organisatie weet iedereen wat de corporatie bezielt. Medewerkers zijn er trots op dat ze aan de stad mogen bouwen en dat de stad voor iedereen toegankelijk blijft. Mijn liefje, wat wil je nog meer?

Ja, meer van zulke corporaties. Corporaties die een gezicht hebben in wijken, die lokaal verankerd zijn, constructief benaderbaar voor bewoners en andere organisaties die met hen verantwoordelijkheid dragen voor het leven in de stad. Corporaties met een ongeschonden volkshuisvestelijke ziel, die weten waar ze vandaan komen en daardoor weten waar ze naar toe willen. Corporaties zoals ze bedoeld zijn.

Ze zijn er! Tiwos is zeker niet de enige. Er zijn er vermoedelijk ook meer dan we denken. Ze opereren vaak buiten de Randstad of in middelgrote gemeenten. Het zou geen kwaad kunnen om eens te onderzoeken waar het nu aan ligt dat de ene corporatie wel de open volkshuisvestingsspirit heeft en de andere als gesloten bedrijfsbastion te boek staat. Hoewel… eigenlijk weten we dat best. Ergens boven de 10.000 woningen wint beheersing het van bezieling, winnen procedures het van de bedoeling en tikken de salarissen van de niet al te lang blijvende bestuurders tegen de bovengrens van de WNT, als ze er al niet stiekem overheen gaan. Typisch zo’n erfenis die eigenlijk iedereen wel weet, maar niemand meer ter discussie stelt. Dat is misschien wel het grootste probleem van een verkeerd verleden: het heeft zich verpakt als de gewoonste zaak van de wereld.

Deze column verscheen deze maand in Huurpeil, nr. 2, 2023. Huurpeil is het kwartaalmagazine van de Woonbond.

CANON BIOGRAFIE REEKS

BEN SAJET (1887-1986)
Een leven lang sociale geneeskunde

In deze 80 pagina’s tellende, fraai geïllustreerde biografie (de eerste in een nieuwe reeks van de Canon sociaal werk) beschrijft Jos van der Lans het leven van de joodse arts en sociaaldemocratisch Amsterdams gemeenteraadslid Ben Sajet als een onwaarschijnlijke reis. Als gemeenteraadslid namens de SDAP strijdt hij 39 jaar voor de verbetering en modernisering van zorgvoorzieningen. Zijn motto: iedereen heeft recht op de beste zorg.
In de hoofdstad voert hij in de jaren vijftig een eenzame strijd om een nieuw academisch ziekenhuis niet in de stad, maar daarbuiten te realiseren, zodat alles wat de geneeskunde te bieden heeft op een plek bijeen kan komen. Het gemeentebestuur vindt hem drammerig en lastig, maar uiteindelijk krijgt hij het gelijk aan zijn kant en verrijst het academisch ziekenhuis in Amsterdam Zuidoost in het grootste gebouw van Nederland.

Ben Sajet is een iconisch boegbeeld van de sociale geneeskunde. Zijn niet-aflatende inzet kan blijvend inspiratie bieden aan zorgverleners die verder willen kijken dan hun individuele patiënten en cliënten en op zoek gaan naar preventieve mogelijkheden en maatschappelijke oorzaken. In een tijd van groeiende ongelijkheid en haperende zorgvoorzieningen blijven zijn ideeën over sociale geneeskunde uiterst actueel.

Bestel deze biografie hier.